Gefilterd licht

Wat is menselijk bewustzijn en waar is het? Twee ogenschijnlijk simpele vragen. Simpel omdat we persoonlijk continu bewustzijn ervaren in het dagelijks leven; het is nauw verbonden met wie we zijn en hoe we onszelf en de wereld om ons heen beleven. Wat bewustzijn is blijkt een zeer interessant vraagstuk, dat veel gemoederen heeft bezig gehouden en dat nog steeds doet. De antwoorden op deze vragen zijn verre van eenvoudig en hangen verrassenderwijs sterk samen met het denkraam van waaruit we ze beschouwen. Dit essay verkent de belangrijkste visies op wat menselijk bewustzijn is, plaatst ze in historisch perspectief en schetst de knelpunten van het moderne materialistisch wereldbeeld. Daarbij hoort een beschrijving van de maatschappelijke gevolgen. Ter illustratie bespreken we de nabij- de-doodervaring als strijdtoneel van uiteenlopende verklaringsmodellen. Daarna volgt een pleidooi voor een ruimere visie op bewustzijn vanuit verschillende invalshoeken, met onder meer iets over methoden en revoluties in de wetenschap; idealisme; vier bestaansrijken; de betekenis van ‘mind’; psychologie; evolutionair perspectief op bewustzijn en inzichten van de ‘wijsheidstradities’. Tot slot gaat het over verschillende instituten en mensen die bewustzijn onderzoeken in zo’n ruimer perspectief, met suggesties voor nader onderzoek naar bewustzijn, hersenen, hart, onderliggende dimensies, bovenbewustzijn en de filosofische uitgangspunten daarbij.